H ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΜΑΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ

H ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΜΑΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ
ΕΙΔΩΛΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΤΑΝΑΓΡΑ

Ότι σώθηκε από την επιδρομή των λανθρανασκαφέων
Της Αρχαιολόγου Αλεξάνδρας Χαραμή-Μάμαλη.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1870 η περιοχή των νεκροταφείων της αρχαίας Τανάγρας είχε αποτελέσει πεδίο δράσεως λαθρανασκαφέων , οι οποίοι έψαχναν για τις περιζήτητες τότε Ταναγραίες.
Τα φημισμένα αυτά πήλινα ειδώλια , που παρίσταναν νεαρές γυναίκες των πρώιμων Ελληνιστικών χρόνων (330-200 π.χ.) προξενούσαν , με την χάρη και την κομψότητά τους , τον θαυμασμό των μανιωδών συλλεκτών της εποχής , οι οποίοι ήθελαν πάση θυσία να τις αποκτήσουν. Αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι μέσα σε δύο χρόνια το 1872 και 1873 ανασκάφτηκαν λαθραία περί τους 8-10.000 τάφους σε ακτίνα μέχρι και 12 χιλιόμετρα από την Ακρόπολη της αρχαίας Τανάγρας.
Οι ανασκαφικές έρευνες, που διενεργεί η Αρχαιολογική Υπηρεσία τα τελευταία 25 χρόνια στην περιοχή των νεκροταφείων της αρχαίας Τανάγρας, με την ευκαιρία μεγάλων δημοσίων, κυρίως, έργων, είναι αποκαρδιωτικές και επιβεβαιώνουν τις μαρτυρίες για το μέγεθος της καταστροφικής δράσης των αρχαιοκαπήλων, κανένας από τους άλλοτε πλούσια κτερισμένους Ελληνιστικούς τάφους δεν έχει βρεθεί ασύλητος.
Το Φεβρουάριο του 1997, η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε, επιτέλους, στο φως ένα ασύλητο, αδιατάρακτο και κατά ευτυχή συγκυρία πλούσια κτερισμένο τάφο κλασικών χρόνων. Η σπάνια, για την επιβαρημένη αυτή περιοχή, αποκάλυψη μας έδωσε στοιχεία από εκείνα που έλειπαν από τις μέχρι τότε έρευνες της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Ο τάφος βρέθηκε, κατά τις εργασίες διάνοιξης τάφρου για την εγκατάσταση αγωγού φυσικού αερίου, και ήταν κτερισμένος μέσα και έξω. Τα αγγεία που βρέθηκαν έξω από αυτόν, μας δίνουν ασφαλή στοιχεία για την χρονολόγησή του στα μέσα του 4ου αιώνα π.χ. και ταυτόχρονα μας οδηγούν σε συμπεράσματα σχετικά με τα ταφικά έθιμα των αρχαίων Ταναγραίων. Στις αρχαίες πηγές αναφέρεται ότι την ημέρα της ταφής γινόταν στον τάφο του νεκρού, από τους συγγενείς και φίλους του, μια τελετή γνωστή ως Τρίτα.
Κατά την διάρκεια της τελετής αυτής έχυναν κρασί και νερό στο χώμα που είχε που είχε δεχτεί το σώμα του νεκρού και άφηναν μέσα στα αγγεία καρπούς και γλυκά, ως προσφορές προς τις χθόνιες Θεότητες, που θα υποδέχονταν την ψυχή του.
Τα αγγεία, που είχαν χρησιμοποιηθεί στις νεκρικές τελετές, έπρεπε να παρατείνουν στο τόπο της ταφής, στο εξωτερικό του τάφου γύρω από τη θέση, που κάποτε θα κατείχε το σώμα του νεκρού, βρέθηκαν 19 είδωλα όρθιων γυναικείων μορφών, τα οποία ανήκουν, τεχνοτροπικά, σε 8 διαφορετικούς Βοιωτικούς τύπους ή παραλλαγές τύπων, και καλύπτουν χρονολογικά ολόκληρο σχεδόν το πρώτο μισό του 4ου αι. π.χ. (από το 375 π.χ. μέχρι το 350 π.χ. περίπου). Όλα είναι κατασκευασμένα με τον συνηθισμένο για την περίοδο στην οποία ανήκουν τρόπο. Η μπροστινή τους όψη είναι κατασκευασμένη με μήτρα, ενώ η πίσω είναι πλασμένη με το χέρι και αδιαμόρφωτη. Αποτέλεσμα της τεχνικής αυτής είναι η αγαλματική εντύπωση των μορφών, η οποία καθορίστηκε από τα έργα, που επηρέαζαν τους κηροπλάστες της εποχής εκείνης. Τα έργα αυτά δεν ήταν άλλα από τα φειδιακά αριστουργήματα της μεγάλης πλαστικής.
H μεγάλη ποικιλία τύπων, που παρουσιάζουν τα ειδώλια του συγκεκριμένου τάφου, μας βοηθά να παρακολουθήσουμε τα άλματα της εξελεγκτικής πορείας του Ταναγραϊκού κοροπλαστικού εργαστηρίου και τις σχέσεις του με το αντίστοιχο Θηβαϊκό, που κατά την κλασική περίοδο βρισκόταν στο υπόγειο της ακμής του.
Τα πρώτα συμπεράσματα είναι εξαιρετικά ενδιαφέροντα .
Το επαρχιακό εργαστήριο της Τανάγρας επηρεάζεται, κατά την κλασική περίοδο, από αυτό της πρώτης Βοιωτικής πόλης, χωρίς να το αντιγράφει. Επιλεκτικά δανείζεται κάποιους από τους Θηβαϊκούς τύπους ειδωλίων, παραλλάσσοντάς τους και Ελληνιστική εποχή των Ταναγραίων, αμέσως μετά από την περίοδο χρονολόγησης του ασύλληπτου αυτού τάφου.
Η πρώιμη Ελληνιστική περίοδος, που στην Βοιωτία σηματοδοτείται από την καταστροφή της Θήβας από τον Μέγα Αλέξανδρο (326 π.χ.) είναι από τις λαμπρότερες για την πόλη της Τανάγρας. Η εύνοια, που απολάμβανε η πόλη αυτή, λόγω της φιλικής στάσης της προς τον Μακεδόνα Βασιλιά, χάρισε πλούτη, ευημερία και όλες τις αναγκαίες προϋποθέσεις για την ανάπτυξη των τεχνών και της δημιουργικής διάθεσης.
Οι Ταναγραίες δεν ενέπνευσαν μόνο τους συλλέκτες του 19ου αιώνα. Αιώνες πριν είχαν εμπνεύσει και είχαν επηρεάσει όλα τα κοροπλαστικά εργαστήρια του Ελληνικού κόσμου.
Η μελέτη του μονάκριβου αυτού ασύλητου τάφου μπορεί να οδηγήσει τους ειδικούς σε πολλά και ενδιαφέροντα συμπεράσματα και να καλύψει διαφορετικούς τομείς της έρευνας. Αξίζει να αναλογιστούμε πόσες γνώσεις θα κερδίζαμε, ακόμη, αν δεν είχε χτυπήσει την περιοχή η μάστιγα της αρχαιολογίας.

Από την τριμηνιαία πολιτιστική εφημερίδα Ταναγραϊκά Νέα που εκδίδεται από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Τανάγρας ΠΟΙΜΑΝΔΡΟΣ ( ΜΑΪΟΣ 2001 Αρ. φύλλου 5) .