Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ

Mετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης (1453) το σκοτάδι έπεσε στον ελληνικό χώρο. Η εκπαίδευση των ελληνοπαίδων, στη γλώσσα και τις επιστήμες, ήταν ανύπαρκτη. Φωτεινές εξαιρέσεις η πόλη της Αθήνας, τα Γιάννενα, η Χίος, η Κωνσταντινούπολη, τα μικρασιατικά παράλια, ο Πόντος και όπου αλλού κατά καιρούς λειτούργησαν σχολεία. Αυτό δεν ήταν αρκετό για να πούμε ότι η ελληνική νεολαία μάθαινε γράμματα αφού οι επαρχίες ήταν στο σκοτάδι.
Οι ελπίδες του Έθνους στηρίζονταν στους λόγιους Έλληνες της Ευρώπης και κυρίως στον ελληνικό κλήρο Ιεροδιδάσκαλοι, του οποίου είναι γνωστή η συμβολή στη διατήρηση της χριστιανικής πίστης, της γλώσσας, και της γραφής. Σ' αυτούς τους επιφανείς ή αφα¬νείς ήρωες χρωστάει πολλά το Έθνος.
Μετά την έκρηξη της Επανάστασης του 1821, άρχισαν να καταφθάνουν στη χώρα μας Έλληνες λόγιοι και δάσκαλοι για να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους , στους αγωνιζόμενους αδελ¬φούς τους. Οι περισσότεροι απ' αυτούς ήταν εκπαιδευτικοί. Το προσωρινό πολίτευμα της Ελλάδας του 1822 δεν προέβλεπε ειδικότερη οργάνωση της εκπαίδευσης της νεολαίας, για την οποία υπεύθυνο ήταν το ΜΙΝΙΣΤΕΡΙΟΝ-ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ.

Το 1823, η Β' Εθνική Συνέλευση του Άστρους, αποφάσισε «..συστηματικώς να οργανισθεί η εκπαίδευσης της νεολαίας και να εισαχθεί καθ' όλην την επικράτειαν η αλληλοδιδακτική μέθοδος από την Διοίκησιν...
Το 1824, το Βουλευτικό Σώμα, με ψήφισμα του, κατάρτισε πενταμελή επιτροπή υπό τον Ανθιμο Γαζή, η οποία συνέταξε μελετημένο σχέδιο οργάνωσης της κοινής παιδείας του Έθνους που τη διαιρούσε σε τρεις κύκλους. Ο πρώτος θα περιλάμβανε την προκαταρκτικών και δημώδη δια της οποίας ο μαθητής διδάσκεται μόνον να διαβάζει, γράφει και λογαριάζει.
Τον Ιανουάριο του 1828, έφτασε στην Ελλάδα ο πρώτος κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας. Ένα από τα κύρια μελήματα του ήταν η μόρφωση των Ελληνοπαίδων. «Είμαι αποφασισμέ¬νος, έγραφε στο μεγάλο φιλέλληνα Εϋνάρδο να στηρίξω την επανόρθωση της Ελλάδος εις δύο μεγάλας βάσεις, την εργασίαν και την στοιχειώδη εκπαίδευσιν».
Η προσπάθεια άρχισε νωρίς με στοιχειώδη οικονομικά μέσα. Η δημόσια εκπαίδευσις έγραφε στον Αδαμάντιο Κοραή δεν είναι δυνατόν να οργανωθεί όσον ταχέως αι χρείαι το απαιτούσι και ημείς το επιθυμούμεν. Δια τα σχολεία χρειάζονται οικήματα εγώ φθάσας ενταύθα εύρηκα μόνον καλύβας, όπου εσκεπάζοντο πλήθος οικογενειών πειναλέων.

Σύμφωνα με το υπ' αρ. 700 διάταγμα του 1829, στα σχολεία έπρεπε να διδάσκονται ...οι αναγκαίες γνώσεις για τον κοι¬νωνικό άνθρωπο, η ανάγνωση, γραφή, αρίθμηση, η διδασκαλία της θρησκείας και η διαφώτιση στα θρησκευτικά και κοινωνικά καθήκοντα.

Στις 6 Φεβρουαρίου 1833, έφτασε στο Ναύπλιο ο Βασιλιάς Όθωνας και η Αντιβασιλεία. Μέλος της τριμελούς Αντιβασιλείας ήταν και ο Μάουερ, που ανέλαβε τα θέματα της παιδείας. Σημειώνει στο βιβλίο του: ... Ξεκινήσαμε με βάση τα δημοτικά σχολεία με όσο το δυνατόν μικρότερη δαπάνη....
Στις 6/18 Φεβρουαρίου* 1834, δημοσιεύτηκε ο Νόμος περί δημοτι¬κής εκπαίδευσης (Εφ.Κυβ., Φ11, σελ. 73-87) του οποίου οι κυριότερες διατάξεις ήταν οι εξής: θα ιδρύονταν σιγά-σιγά όπως χαρακτηριστικά γράφει ο Μάουερ — σε κάθε δήμο, και κατά κανόνα με έξοδα του δήμου, δημοτικά σχολεία, όπου θα ήταν υποχρεωμένα να φοιτήσουν όλα τα παιδιά από ηλικίας 7 μέχρι 12 ετών (αρθρ. 4-7).
* Ημερομηνία παλαιού και νέου ημερολογίου

Δίκαια λοιπόν ονομάστηκαν τα σχολεία Δημοτικά, γιατί και τον πενιχρό μηνιαίο μισθό των 50 δραχμών το πλήρωνε στο δάσκαλο το Δημοτικό ταμείο και μάλιστα κατά προτεραιότητα.
Την εποχή αυτή οι δάσκαλοι ελέγονταν και δημοδιδάσκαλοι επειδη επληρώνοντο από τον δήμο.
Η Κυβέρνηση είχε το δικαίωμα, ανάλογα με τις ανάγκες, να ιδρύει και εκείνη σχολεία. Oπου οι Δήμοι δεν είχαν την οικονομική δυνατότητα, το κράτος θα αναλάμβανε την ίδρυση και τη συντήρηση του σχολείου.
Καθιερώθηκαν, με το Νόμο, υποχρεωτικά μαθήματα στα δημοτικά σχολεία: θρησκευτικά, ανάγνωση και γραφή, αριθμητική, τα εν χρήσει μέτρα και σταθμά και λίγες γνώσεις ιχνογραφίας και φωνητικής μουσικής. Όπου υπήρχε δυνατότητα, τα παιδιά διδάσκονταν και λίγη γεωγραφία, ελληνική ιστορία και λίγες γνώσεις φυσικής. Υποχρεωτικές καθιερώθηκαν οι γυ¬μναστικές ασκήσεις και η πρακτική διδασκαλία καλλιέργειας κήπων και αγρών. Ιδιαίτερη προσοχή θα έπρεπε να δοθεί στο φύτεμα και την περιποίηση των δένδρων, στη μεταξοκαλλιέργεια και στη μελισσοκομική. Τα κορίτσια θα έπρεπε να μαθαί¬νουν κέντημα. Με τον ίδιο νόμο, τέλος, επετράπη η ιδιωτική εκπαίδευση και η κατ' οίκον διδασκαλία.

Οι Δήμοι είχαν αναλάβει και την προμήθεια:

1. Βιβλίων προσευχής
2. Βιβλίων κατηχήσεως
3. Βιβλίων ιστορίας
4. Σωμάτων πινάκων
5. Πλακών Α' - Β - Γ' αναστήματος για γράψιμο.

ΔΙΑΤΑΓΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ.

[...] Αρθρ. 1. Εις έκαστον δημοτικόν, ή του λαού σχολείου θέλουν διδάσκεσθαι τα εξής:

Κατήχησις, Στοιχεία της Ελληνικής Ανάγνωσις, Γραφή, Αριθμητική, η γνώσις των κατά τους νόμους παραδεδεγμένων σταθμών και μέτρων, η Γραμμική Ιχνογραφία και η Φωνητική Μουσική, ει δυνατόν δε, και στοιχεία της Γεωγραφίας, της Ελλη¬νικής Ιστορίας, και, εκ φυσικών επιστημών τα αναγκαιότερα.
Αρθρ. 2. Εκτός τούτου, θέλουν γίνεσθαι υπό την εποπτεία του διδασκάλου, δις της εβδομάδος, σωματικαί γυμνασίαι (σωμασκίαι), και θέλει διδάσκεσθαι πρακτικώς η Αγρονομία, η Κηπουρική και κυρίως η Δενδροκομία, η Βομβυκοτροφία και η Μελισσοτροφία.
Ες Κορασιών Σχολεία θέλει γίγνεσθαι γύμνασις εις τα γυναικεία εργόχειρα.
Αρθρ. 3. Περί διδαχής της Κατηχήσεως εις τους παίδας θέ¬λει αποφασίζει πάντοτε ο πατήρ, ή η μήτηρ εις έλλειψιν του πατρός, ή ο επίτροπος εις έλλειψιν αμφοτέρων.
Αρθρ. 4. Εις έκαστον δήμον θέλει συσταθή ολίγον κατ' ολί¬γον ανά εν σχολείον δημοτικόν, διατηρούμενον κατά τα οριζό¬μενα εις τον περί δήμων νόμον.
Αρθρ. 5. Προς το παρόν θέλουν ενώνεσθαι πολλοί γειτνιά¬ζοντες δήμοι προς ανέγερσιν και διατήρησιν ενός δημοτικού σχολείου.
Αρθρ. 6. Όλοι οι εις δήμον, έχοντας σχολείον δημοτικόν, ανήκοντες παίδες από του 5 συμπεπληρωμένου μέχρι του 12ου συμπεπληρωμένου έτους της ηλικίας των χρεωστούν να φοιτώσιν εις το σχολείον.
Εις γονείς μη υποχρεούντας τας τοιαύτης ηλικίας τέκνα των να φοιτώσιν εις το σχολείον, επιβάλλεται, δι' εκάστην ώραν απουσίας του παιδός από το σχολείον, πρόστιμον όχι ολιγώτερον των δέκα λεπτών, μη υπερβαίνον δε τας πεντήκοντα δραχμάς.
Αρθρ. 19. Έκαστος διδάσκαλος είναι υπεύθυνος περί της κοσμιότητος και ευταξίας της σχολής του και χρεωστεί να επα¬γρυπνεί εις την επιμέλειαν και χρηστοήθειαν των μαθητών του.
Επ' αυτώ τούτω έχει εντός της σχολής απεριόριστον την επ' αυτών επιτήρησιν, και δικαίωμα να ανταμείβη και να τι¬μωρεί αναλόγως.
Αρθρ. 20. Εκτός τούτου χρεωστεί ο διδάσκαλος να επαγρυπνεί εις την διαγωγήν των μαθητών του και εντός και εκτός της σχολής, και αν ίσως η διαγωγή τινός είναι κακή να αναφέρει περί τούτου εις τους γονείς και επιτρόπους και να επικαλείται την σύμπραξιν αυτών, προς αποτροπήν του μαθητού από ανοικείους διασκεδάσεις.
Επί μαθητών μη εντοπίων ανίσως οι γονείς ή οι επίτροποι αυτών δεν επεφόρτισαν τινά ιδίως με την επ' αυτών επιστασίαν, θέλει επαγρυπνεί αυστηρώς ο διδάσκαλος εμποδίζων να κατοικούν ή να τρώγουν εις οικείας τας οποίας, αυτός δεν εγκρίνει.
Αρθρ. 23. Οι μισθοί των δημοδιδασκάλων θέλουν προσδιορισθεί, καθ' όσον τα εισοδήματα των δήμων επιτρέπουσι τούτο, αξίως των γνώσεων και της εμβρίθειας του επιτηδεύματος αυτών.
Αρθρ. 24. Εκτός σταθερού μηνιαίου θέλει παραχωρείσθαι εις έκαστον δημοδιδάσκαλον ανέξοδος κατοικία, και δύο στρέμματα τουλάχιστον κήπου ή καλλιεργίσιμμου γης προς επικαρπία του δι' έκαστον δε παίδα θέλουν τω δίδεσθαι μηνι¬αίως από το δημοτικόν ταμείον 10-50 λεπτά.
. 68 Αρθρ. Αν είναι δυνατόν να συντεθή το Διδασκαλείον με εν σχολείον κορασιών, τότε το σχολείον τούτο θέλει χρησιμεύει επίσης ως πρότυπον, προς γύμνασιν των διδασκαλισσών...
Εν Ναυπλία, την 6/18 Φεβρουαρίου 1834.

Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ ΜΑΣ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΣΤΟ ΔΗΜΟ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ

Το 1828 ο πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδας Ιωάννης Καποδίστριας, μετά από απαίτηση των μεγάλων δυνάμεων (Αγγλίας , Ρωσίας, Γαλλίας) διενήργησε το 1828 την πρώτη πληθυσμιακή διοικητική και κοινωνική απογραφή του νεοσύστατου ελληνικού κράτους.

Τα επόμενα χρόνια έγιναν και άλλες απογραφές ενώ εκείνη που έγινε το 1861 αποτέλεσε αφετηρία προόδου στην πληρότητα των μεταγενεστέρων απογραφών.
Απο την απογραφή που έγινε το 1879 προκείπτουν τα εξής, στοιχεία για τον δήμο Τανάγρας και για τους 3423 κατοίκους.

Την περίοδο αυτή στο Δήμο Τανάγρας πέντε (5) άτομα είχαν ηλικία 85-90 ετών. ‘Ενας μεταξύ 90-95 και τρεις (3) πλησίαζαν τα εκατο (100).

Επίσης από τα 3423 άτομα που ύπήρχαν στο Δήμο μόνο τα εβδομήντα (70) άτομα ήταν εγγράμματοι και μάλιστα όλοι άντρες.

Υπήρχαν πέντε (5) αλλοδαποί, ενώ κανείς από τους δημότες του δήμου Τανάγρας δεν είχε μεταναστέψει στην αλλοδαπή.

Το 1844 στο χωριό μας υπάρχουν πενήντα (50) οικογένειες και οι κάτοικοι σε πληθυσμό είναι 212 άτομα.

Δήμαρχοι του δήμου Τανάγρας από το έτος 1845 εώς 1914 που διαλύθηκαν οι δήμοι και έγιναν κοινότητες διετέλεσαν τα εξής άτομα.

1. ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
2. ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ για 9 περιόδους
3. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΑΚΡΗΣ
4. ΗΡΑΚΛΗΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ
5. ΑΝΔΡΕΑΣ ΤΟΥΝΤΑΣ
6. ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΠΑΝΟΥΣΗΣ
7. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΤΣΕΒΑΣ
8. ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ

Στη συνέχεια, από το 1834 ίσχυσε στη χώρα μας ο Θεσμός της πραγματικής τοπικής αυτοδιοίκησης με υπόδειγμα τα κρατούντα στη Γαλλία. Τότε καθιερώθηκε ενός μόνο είδους οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης, οι Δήμοι.
Ο θεσμός των κοινοτήτων εισήχθηκε στην Ελλάδα το 1912.



Από την εποχή του. αγώνα για την ανεξαρτησία οι Εθνοσυνελεύσεις του αγωνιζόμενου Ελληνικού Έθνους μεριμνούσαν για τη διοικητική οργάνωση του μέλλοντος Ελληνικού κράτους, ενώ οι ίδιες γραμμές οργάνωσης ακολουθήθηκαν και από τον Καποδίστρια.

Η διοικητική διαίρεση του νεοσύστατου Ελληνικού κράτους σε 10 νομούς και 42 επαρχίες έγινε για πρώτη φορά το 1833.
Μεταξύ των 10 νομών περιλαμβάνεται και ο νομός Αττικοβοίωτίας με τις επαρχίες Αίγινας, Μεγαρίδας, Αττικής, Θηβών και Λεβαδείας.

Διάταγμα τυπικής συγκρότησης του Δήμου Τανάγρας δεν έχει δημοσιευθεί στην εφημερίδα της Κυβέρνησης. Όμως το 1836 με το Β.Δ. της 31-7-1836 οι Δήμοι Τανάγρας και Ωρωπού της επαρχίας Θηβών ενώνονται σε ένα Δήμο με την ονομασία Δήμος Τανάγρας και με πρωτεύουσα του Δήμου το χωρίο Τανάγρα (δεν πρόκειται για το σημερινό χωριό Τανάγρα).
Το Δεκέμβριο του 1836 δημοσιεύεται στην εφημερίδα της Κυβέρνησης για πρώτη φορά η επίσημη ονομασία όλων των κατοικημένων χώρων (οικισμών), που βρίσκονταν κατά την ίδρυση του νέου Ελληνικού Κράτους και που συγκρότησαν στη συνεχεία τους ιδρυθέντες Δήμους. Στη Διοίκηση Θηβών οι Δήμοι Τανάγρας και Παρασωπίας παίρνουν τότε την ακόλουθη σύνθεση σε οικισμούς:

ΔΗΜΟΣ ΤΑΝΑΓΡΑΣ
Πρωτεύουσα Δήμου η Τανάγρα.
Χωριά: Τανάγρα, Λιάτααις, Μπράτσι, Σχηματάρι, Ίνια, Κακοσάλεσι, Μπούγα,
Κολετέτι, Ωρωπός, Σηκάμηνο και Μίλεσι.

ΔΗΜΟΣ ΠΑΡΑΣΩΠΙΑΣ

Πρωτεύουσα Δήμου το Δαριμάρι και Δήμαρχος ο Γ. Δομέστιχος. Χωριά: Δαριμάρι,
Κατσούλα, Μπούμπουκα, Νεοχώρι, Λυκούρεσι, Μουσταφάδες, Χλαμποτσάρι,
Κόρτσα. Καβάσαλα, Κακονισκρίρι καί Κρόρα.
Εδώ πρέπει να διευκρινισθεί ότι, επειδή στη χρονικά περίοδο 1836 - 1845 στη
διοικητική διαίρεση της Ελληνικής Επικράτειας είχε εισαχθεί ο θεσμός των
Διοικήσεων και Υποδιοικήσεων, η Διοίκηση Θηβών, περιλάμβανε 10 Δήμους, τους:
Θηβών, Θεσπιών, Αλιάρτου, Θίσβης, Πλαταιών, Παρασωπίας, Τανάγρας Αυλίδας,
Ακραιφνίου και Ασκρης.
Με την ελλάτωση των Δήμων της επαρχίας Θηβών (1841) σε 7 δήμους, τους: Θηβών , Θεσπιών , Αλιάρτου , Θίσβης , Αυλίδας , Τανάγρας , Πλαταιών και Ακραιφνίου, οι
παρακείμενοι Δήμοι Τανάγρας και Αυλίδας συγκροτούνται από τα ακόλουθα χωριά:

ΔΗΜΟΣ ΤΑΝΑΓΡΑΣ Πρωτεύουσα το Χλημποτζάρι.

Χωριά: Χλημποτζάρι, Ρεμπετόσα και Κίρτζα, Μουσταφάδες, Καβάσωλα,
Δερβενοσάλεσι, Κακονιοχώρη, Κρόρα (πρώην Δήμου Παρασωπίας) και τα χωριά
Μπράτιτος, (προφανώς το Μπράτσι), Μάντανι, (προφανώς n Λιάτανη) και Κιλτέτι.

ΔΗΜΟΣ ΑΥΛΙΔΟΣ

Πρωτεύουσα το Βαθύ.
Χωριά: . Βαθύ, Σαλούχο, Κιατίπη, Γεραλή; Κριμπάτζι, Δράμασι, Δρίτζα, Χάλια
Μεγάλα, Χάλια Μικρά, Καπαντρίτι, Ριτζονα - Σπαϊδες και Σχηματάρι, Σκούρτα,
Μαζαράκι, Στανιάταις, Δήλεσι.
Η νέα διοικητική διαίρεση της Ελληνικής Επικράτειας (1845) σε 10 νομούς και 49
επαρχίες, με παράλληλη κατάργηση του Θεσμού των Διοικήσεων και
Υπό διοικήσεων, δίνεί στο Δήμο Τανάγρας της Επαρχίας Θηβών του νομού Αττικοβοιωτίας, με πρωτεύουσα το Χλεμβοτσάρι, την ακόλουθη σύνθεση σε χωριά:
Χλεμβοτσάρι, Κλεινδέτι, Λιάτανη, Στανιάτες, Σχηματάρι, Βράτσι, Μουσταφάδες,
Δερβενοσάλεσι, Κακοσχύρι, Καββάσαλα, Κόδρα, Σκούρτα, Δήλεσι, Μετόχιο της
Μονής Τσατσάρη, (Μαζαρέκα, Ρεπετώσα).
Η δημιουργία στην περίοδο 1899 -1909 του νομού Βοιωτίας, με την απάσπαση των επαρχιών Θηβών και Λεβαδείας από τον πρώην νομό Αττικοβοιωτίας, δεν άλλαξε τη σύνθεση του Δήμου Τανάγρας σε χωριά.

Το 1912 με την εισαγωγή του θεσμού των Κοινοτήτων στη συγκρότηση της τοπικής-
αυτοδιοίκησης και της προϋπόθεσης ύπαρξης πόλης άνω των 10.000 κατοίκων για τη
δημιουργία Δήμου, καταργείται ο Δήμος Τανάγρας και συγκροτούνται οι ακαλουθες
κοινότητες: Λιάτανης, Χλεμποτσαρίου, Μουσταφάδων, Κλεισετίου, Στανιατών, Κακονηοχωρίου ή Κακονισχηρίου, (Κακονηοχώρι ή Κακονισήρι και Καβάσιλα),
Δερβενοσαλεσίου, Σκούρων, Κρώρας, Σχηματαρίου (Σχηματάρι-Δήλεσι) και Βράτσης.

Τέλος διευκρινίζεται ότι οι ονομασίες των χωριών αναφέρθηκαν στην έρευνα αυτή όπως ακριβώς έχουν γραφεί σε διάφορες χρονικές περιόδους στα επίσημα έγγραφα του κράτους.

Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΤΑΝΑΓΡΑΣ
Όπως τονίσαμε στο προηγούμενο κεφάλαιο, στον δήμο Τανάγρας το έτος 1879 πραγματοποιήθηκε απογραφή των κατοίκων του δήμου.

Διαπιστώθηκε όμως ότι από τους 3.423 κατοίκους που υπήρχαν μόνο 70 κάτοικοι και εκείνοι άνδρες ήταν μορφωμένοι την εποχή αυτή σε όλο το δήμο.

Μετά το 1879 όμως οι δραστήριοι κάτοικοι του χωριού μας που την εποχή αυτήν ονομαζόταν ΒΡΑΤΣΙ ενήργησαν πάρα πολύ σωστά ώστε η νεολαία του χωριού μας ξεκινήσει να μάθει τα πρώτα γράμματα στην δημοτική εκπαίδευση. Εκείνο που θέλουμε να τονίσουμε είναι ότι οι κάτοικοι του χωριού μιλούσαν την Αρβανίτικη γλώσσα , ήσαν Αρβανίτες και δεν γνώριζαν γραφή.
Πριν το 1879 ίσως μερικοί μαθητές παρακολουθούσαν μαθήματα στα διπλανά χωριά αλλά και στην Θήβα , Χαλκίδα και Αθήνα.
Κυρίως πήγαιναν οι μαθητές που ήθελαν να τελειώσουν το τριτάξιο σχολείο ΣΧΟΛΑΡΧΕΙΟ.
Τα πιο παλιά χρόνια και μάλιστα την εποχή της επαναστάσεως του 1821 το μοναδικό σχολείο που λειτουργούσε στην περιοχή ήταν στη μονή του Οσίου Μελετίου. Εκεί τα μαθήματα γίνονταν από τους μοναχούς της σχολής.

Το ΣΧΟΛΑΡΧΕΙΟ όμως που ιδρύθηκε αργότερα ήταν η παλιά ονομασία του τριταξίου σχολείου μέσης εκπαιδεύσεως, που επίσημα ονομαζόταν «ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ».
Κυριολεκτικότερα σήμαινε την Τρίτη ή ανώτερη τάξη αυτού του σχολείου.
Στην Τρίτη τάξη έκανε μάθημα ο Σχολάρχης ή ο διευθυντής του σχολείου. Από το έτος 1918, και μάλιστα με τον νόμο 1381, εξέλειπεν ο υπηρεσιακός τίτλος και ο βαθμός του σχολάρχου και από τότε ονομαζόταν διευθυντής.
Μετά όμως από το 1929 καταργήθηκε και το ΣΧΟΛΑΡΧΕΙΟ ως σχολείο μέσης εκπαιδεύσεως. Απορροφήθηκε όμως από τις τάξεις του δημοτικού, του γυμνασίου, και του πρακτικού σχολείου. Από τότε το δημοτικό και το γυμνάσιο ήταν εξατάξιες τάξεις (νόμος 4373-4397).
Τα ελληνικά σχολεία (ΣΧΟΛΑΡΧΕΙΑ), τα οποία λειτούργησαν κατά την περίοδο της μεταρρύθμισης, στις πόλεις που υπήρχαν γυμνάσια και πρακτικά λύκεια, μετατράπηκαν σε διτάξια ημιγυμνάσια, αντιστοιχούντα στις δυο κατώτερες τάξεις των εξαταξιαίων γυμνασίων .

Για το χωριό μας όμως από πληροφορίες των γερόντων μάθαμε ότι το πρώτο δημοτικό σχολείο του χωριού ξεκίνησε να λειτουργεί μεταξύ των ετών 1883-1885, και οι πρώτοι μαθητές ήταν φυσικά οι παππούδες μας που γεννήθηκαν μετά το 1875 περίπου.

Φυσικά το σημερινό σχολείο δεν υπήρχε αλλά ο δήμος ενοικίαζε διάφορα σπίτια για να στεγαστεί το σχολείο και να μάθουν οι μαθητές τα πρώτα γράμματα.

Τελειώνοντας όμως ο 19ος αιώνας καθιερώθηκε με νόμο η υποχρεωτική φοίτηση στα δημοτικά σχολεία και επετράπηκε να γίνονται μαθήματα και με ιδιώτες δασκάλους.

Το 1883 – 1885 περίπου δημιουργείται το πρώτο δημοτικό σχολείο που ήταν ένα διώροφο καινούργιο σπίτι το οποίο χτίστηκε την εποχή εκείνη και μάλιστα το έτος 1881.
Το σπίτι ήταν του ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΜΗΤΣΗ του ΙΩΑΝΝΟΥ που είχε παιδιά τον ΛΑΖΑΡΟ και τον ΑΝΑΣΤΑΣΙΟ ΜΗΤΣΗ.

Στο σχολείο την εποχή αυτή οι μαθητές ήσαν οι παππούδες μας που σήμερα φυσικά έχουν πεθάνει. Εμείς αναφέρουμε μερικά ονόματα:

1. ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΑΝΥΦΑΝΤΗΣ
2. ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΑΝΥΦΑΝΤΗΣ
3. ΧΡΗΣΤΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΥ
4. ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΑΘΑΝΑΣΑΚΗΣ
5. ΧΡΗΣΤΟΣ ΑΘΑΝΑΣΑ;ΚΗΣ
6. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΓΚΙΟΚΑΣ
7. ΣΠΥΡΟΣ ΑΘΑΝΑΣΑΚΗΣ
8. ΙΩΑΝΝΟΥ ΑΝΤΩΝΙΟΣ
9. ΔΡΙΧΟΥΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ
10.ΒΟΥΛΓΑΡΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
11.ΒΟΥΛΓΑΡΗΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ
12.ΒΟΥΛΓΑΡΗΣ ΣΩΤΗΡΙΟΣ
13.ΚΑΦΟΥΝΗΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ
14.ΔΡΙΧΟΥΤΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
15.ΠΑΝΟΥΣΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ
16.ΙΩΑΝΝΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ
17.
18.
19.
20.


Στο διώροφο σπίτι του Κωνσταντίνου Μήτση του Ιωάννου, το δημοτικό σχολείο λειτούργησε από το έτος 1883-1885 μέχρι και το έτος 1896.
Το έτος 1896 μεταφέρθηκε σε ένα άλλο διώροφο σπίτι του Νικολάου Κωνσταντίνου του ..............................................
Ο Νικόλαος Κωνσταντίνου είχε παντρευτεί την Ευαγγελία Δριχούτη, κόρη του Δήμου ή Δήμα Δριχούτη.……...........................................................................
Το σχολείο στο διώροφο σπίτι του Νικολάου Κωνσταντίνου λειτούργησε από το έτος 1896 μέχρι το 1914.
Όπως γνωρίζουμε τον Οκτώβριο του 1914 πραγματοποιήθηκε ένας δυνατός σεισμός.
Το σπίτι που στεγαζόταν το σχολείο γκρεμίστηκε.
Ο αστυνόμος του αστυνομικού τμήματος Τανάγρας ανήγγειλε τότε στους ραδιοφωνικούς σταθμούς, αλλά και οι εφημερίδες της εποχής έγραψαν τα εξής:
«Τα χωριά στην περιοχή της Ανατολικής Βοιωτίας έπαθαν μεγάλες ζημιές.
1. Στο χωριό ΔΡΑΜΕΣΙ από τα 60 σπίτια που είχε γκρεμίστηκαν όλα από τα θεμέλια.
2. Στο χωριό ΛΙΑΤΑΝΙ απο τα 200 σπίτια σώθηκαν τα 35.
3. Στο χωριό ΣΠΑΗΔΕΣ απο τα 78 σπίτια έπεσαν τα 64.
4. Στο χωριό ΔΡΙΤΣΑ απο τα 87 σπίτια έπεσαν τα 47.
5. Στο χωριό ΓΕΡΑΛΙ απο τα 48 σπίτια 16 είναι κατοικήσιμα.
6. Στο χωριό ΣΧΗΜΑΤΑΡΙ απο τα 180 σπίτια μόνο 8 είναι κατοικήσιμα.
7. Στο χωριό ΣΤΑΝΙΑΤΕΣ απο τα 80 σπίτια μόνο τα 8 είναι κατοικήσιμα.
8. Στο χωριό ΧΛΕΜΠΟΤΣΑΡΙ ................................................................
και τα υπόλοιπα ράγισαν». Και τέλος στο χωριό μας που είχε το 1914 90 σπίτια τα 35 έπεσαν
Τη δύσκολη αυτή στιγμή για τους κατοίκους του χωριού, αλλά και για τους μαθητές του δημοτικού, αποφασίσθηκε από τους προύχοντες του χωριού, το δημοτικό σχολείο να στεγαστεί στο σπίτι του Νικολάου Μπελεγράτη ..........

Ήταν και αυτό ένα διώροφο σπίτι, που όλοι εμείς το προλάβαμε μέχρι τώρα τελευταία. Το σχολείο λειτούργησε σε αυτό το σπίτι από το έτος 1914 που έγινε ο σεισμός μέχρι το έτος 1928.
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι μαθητές στα τρία κτίρια που λειτούργησαν ως δημοτικά σχολεία από το έτος 1884 μέχρι το 1928 καθόντουσαν σε θρανία ανα 6 μαθητές αλλά και σε θρόνια.
Εδώ μπορούμε να πούμε ότι τελειώνει μια δύσκολη εποχή για την δημοτική εκπαίδευση, αλλά και για τους μαθητές του χωριού μας.
Μετά το 1928 αρχίζει να λειτουργεί το καινούργιο δημόσιο δημοτικό σχολείο το οποίο ήταν μονοθέσιο, και ευρίσκεται στην ανατολική πλευρά του χωριού.
Πρώτα, πρώτα το οικόπεδο που χτίστηκε το σχολείο, παραχωρήθηκε ως δωρεά, από τους κατοίκους του χωριού,
1. ΙΩΑΝΝΗ ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ
2. ΣΩΤΗΡΙΟ ΜΠΕΛΕΓΡΑΤΗ ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ
Κτίστηκε και τελείωσε το 1928 με οικονομική συνεισφορά της κοινότητας των κατοίκων του χωριού αλλά και των μελών του σωματείου Αγ. Αντώνιος της Τανάγρας.
________________________________________

ΜΙΑ ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΤΟΥ 1927

Διακήρυξις δημοπρασίας δια την κατασκευήν διδακτηρίου εν Τανάγρα (Μπράτσι).
Εκτίθεται εις μειοδοτικό διαγωνισμόν κατά την 27η Νοεμβρίου, ημέραν Κυριακήν εν Τανάγρα (Μπράτσι) τα έργα κτίστου, ξυλουργού, αμμοκονιαστού κ.λ.π. του άνω διδακτιρίου είτε κεχωρισμένου (κτίστου, αμμοκονιαστού κ.λ.π.) είτε ομού(κτίστου, ξυλουργού, αμμοκονιαστού κ.λ.π.) το διάγραμμα και αι συγγραφαί μετά τιμολογίων εισί κατατεθημένα εις το γραφείον του σωματείου « Άγιος Αντώνιος» και οι επιθυμούντες να συναγωνισθώσι εργολάβοι δημοσίων έργων και τεχνίται δύνανται να λαβούσι γνώσιν αυτών. Η δημοπρασία ενεργηθήσεται εις ακεραίας μονάδας επί τοις εκατό, ενωπίω επιτροπής εκ των κ.κ. Προέδρου της Κοινότητος Τανάγρας και κ. Προέδρου του σωματείου « Άγιος Αντώνιος» εισίν και απόκειται να δεχθεί ή και να ακυρώσει αμέσως το αποτέλεσμα της δημοπρασίας.

Εν Τανάγρα τη 14 Νοεμβρίου 1927
Οι Πρόεδροι Τανάγρας και σωματείου « Άγιος Αντώνιος»
Γεώργιος Κωνσταντίνου
Ιωάννης Παπαβασιλείου
________________________________________

Το σχολείο ξεκίνησε να λειτουργεί λοιπόν αφού τελείωσαν όλες οι εργασίες τον Απρίλιο του 1928.Ο πρώτος δάσκαλος ήταν ο κ.ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΣ.
Εκείνο όμως που πρέπει να αναφέρουμε είναι ότι οι πρώτοι δάσκαλοι εκτελούσαν και χρέη γραμματέα. Για αυτό ελέγοντο και γραμματοδιδάσκαλοι. Επίσης μαθήματα έκαναν και οι ιερείς οι λεγόμενοι ιεροδιδάσκαλοι, καθώς επίσης και οι οικοδιδάσκαλοι (μάλλον αυτοί που πήγαιναν στα ιδιωτικά σχολεία, αλλά και στα σπίτια των μαθητών έκαναν ατομικά μαθήματα)
Όταν τους πλήρωναν οι δήμοι από τα έσοδα τους έχουμε τους δημοδιδασκάλους.
Από το 1884 που ξεκίνησε να λειτουργεί το σχολείο μέχρι το έτος 1850 δάσκαλοι που υπηρέτησαν στο χωριό μας και πραγματοποίησαν το λειτούργημα του δασκάλου ήταν οι εξής:
1. ΦΥΤΙΛΗΣ (Γραμματοδιδάσκαλος)

2. ΙΩΑΝΝΗΣ ΘΕΩΔΟΡΟΥ ή ΚΟΤΡΟΝΑΣ από το Σχηματάρι από το 1918-1925 (Γραμματοδιδάσκαλος)


3. ΠΕΤΡΟΜΑΝΙΑΤΗΣ απο το 1925-1927

4. ΓΡΗΓΟΡΟΠΟΥΛΟΣ 1927-1928

5. ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΣ 1928-1930 (Ο πρώτος δάσκαλος που υπηρέτησε στο σημερινό δημοτικό σχολείο από την ίδρυση του)

6. ΠΟΛΥΞΕΝΗ ΚΟΛΦΕΣΤΟΥ

7. ΣΕΒΑΣΤΗ 1940

8. ΧΑΛΗΣ ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΥ από το Σχηματάρι 1941

9. ΜΑΡΙΑΝΘΗ

10. ΣΤΕΛΛΑ
11. Ζωίτση - 1959
12. Παπαφράγγου Δημήτριος 1959 - 1962
13. Γεωργίου Κυριακή(κούλα) 1959 - 1963
14. Σαρρής Βασίλειος 1962 -
15. Ανδρέου Ντίνα 1968 - 1969
16. Θεοδώρου Αγγελική 1968 - 1969
17. Ροζάκης Νικόλος 1969
18. Δώρα 1969


Από το έτος 1928 που ιδρύθηκε το σημερινό Δημοτικό Σχολείο του χωριού μας μέχρι το 1940, κυλούσε μια ήσυχη ζωή για τους μαθητές αλλά και για τους κατοίκους της Τανάγρας, οι οποίοι ήσαν όλοι σχεδόν αγρότες και κτηνοτρόφοι. Οι κάτοικοι του χωριού την εποχή αυτή είχαν οργανωθεί και είχαν δημιουργήσει δύο σωματεία ανάλογα με τις δραστηριότητές τους: Το Γεωργικό για τους γεωργούς και το Κτηνοτροφικό για τους κτηνοτρόφους. Οι Ταναγραίοι, με τη συνεργασία των μελών των δύο σωματείων, απέδειξαν το πόσο δραστήριοι, προοδευτικοί και ανήσυχοι ήσαν στο να φτιάξουν το χωριό καλύτερα δημιουργώντας έργα που θα έκαναν τη ζωή τους καλύτερη.
Μέσα από τις δραστηριότητες, ένας τρόπος για να μαζέψουν χρήματα ήταν που έδιναν τις καλαμιές για χορτονομή, και με τα χρήματα βοήθησαν στην κατασκευή του σχολείου, ώστε αυτό να τελειώσει γρηγορότερα. Ενώ το χωριό αναπτυσσόταν σε όλους τους τομείς με γρήγορο ρυθμό, στις 28 Οκτωβρίου 1940 οι Ιταλοί κήρυξαν τον πόλεμο εναντίον της χώρας μας, και οι κάτοικοι του χωριού μας, όπως και όλοι οι Έλληνες, έτρεξαν στα σύνορα για να σταματήσουν τους Ιταλούς.
Ο ρυθμός του χωριού άλλαξε και όλοι οι κάτοικοι σκέπτονταν τα παιδιά τους που πήγαν στα σύνορα αλλά και το μέλλον της χώρας μας. Δεν έφταναν όμως αυτά, και τον Απρίλη του 1941 επιτέθηκαν στη χώρα μας και οι Γερμανοί.
Το Μάιο του 1941 οι Γερμανοί ήσαν στο χωριό μας. Το Δημοτικό Σχολείο επιτάχθηκε και οργανώθηκε σε ιατρείο.
Η Ανατολική πλευρά του χωριού στην οποία ήταν και το Δημοτικό Σχολείο ήταν περιφραγμένη με σύρματα και οι Γερμανοί δεν άφηναν τους κατοίκους να πηγαίνουν προς αυτή την πλευρά γιατί υπήρχαν πολυβολεία , πυρομαχικά και στρατός.
Στο χωριό υπάρχουν πολλοί Γερμανοί αξιωματικοί, και μάλιστα αεροπόροι, οι οποίοι πετάνε με τα αεροπλάνα που υπάρχουν στο αεροδρόμιο Τανάγρας (που βρισκόταν δίπλα από το σιδηροδρομικό σταθμό) πηγαίνοντας προς την Κρήτη αλλά και σε άλλες αποστολές.
Από τους μαθητές του χωριού, όσοι είχαν συγγενείς στα διπλανά χωριά, πήγαν να παρακολουθήσουν εκεί τα μαθήματα και οι υπόλοιποι έκαναν μαθήματα μέσα στην εκκλησία αλλά και σε σπίτια.
Το σχολικό έτος 1943-1944 τα μαθήματα γίνονταν στο σπίτι του Χρήστου Κων. Νικολάου. Πριν το 1941 Γυμνάσιο στην περιοχή δεν υπήρχε και τα παιδιά πήγαιναν να παρακολουθήσουν τα μαθήματα του Γυμνασίου στη Θήβα και τη Χαλκίδα.
Μετά το 1941 στο γειτονικό χωριό Σχηματάρι οργανώνεται το πρώτο Γυμνάσιο της περιοχής. Εκεί άρχισαν να πηγαίνουν οι μαθητές του χωριού μας αλλά και των γειτονικών χωριών. Τα πρώτα μαθήματα γίνονταν στο σπίτι του ηθοποιού Γιάννη Αργύρη.
Το Γυμνάσιο οργανώθηκε στο Σχηματάρι ως τμήμα του 8ου Γυμνασίου Αθηνών που είχε έδρα τα Άνω Λιόσια ( Άγιος Λουκάς).


Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΒΟΙΩΤΙΑ

Με το ξεκίνημα του 19 αιώνα η παιδεία στην Βοιωτία, όπως και στην υπόλοιπη Ελλάδα ήταν σε νηπιακή κατάσταση. Όπου αυτή υπήρχε περιοριζόταν σε σχολεία δυο ειδών Στο ΚΟΙΝΟ ΣΧΟΛΕΙΟ και στο ΕΛΛΗΝΙΚΟ. Στο κοινό σχολείο η διδακτέα ύλη περιοριζόταν στην γραφή και ανάγνωση, με λίγα στοιχεία αριθμητικής. Στο Ελληνικό η σχολική ύλη ήταν πληρέστερη και περιελάμβανε την διδασκαλία τής αρχαίας ελληνικής γλώσσας. Με την κήρυξη τής επανάστασης, το θέμα της παιδείας ανετέθη στο Υπουργείο Εσωτερικών, ενώ στην Στερεά Ελλάδα την ευθύνη είχε ο <<ΑΡΕΙΟΣ ΠΑΓΟΣ>>, λόγω της διοικητικής διαίρεσης που υπήρχε την εποχή αυτή.
Όμως ο Άρειος Πάγος ήταν χωρίς αντικείμενο στο θέμα της παιδείας, γιατί μέχρι τον Ιούνιο του 1830, δεν λειτουργούσε κανένα σχολείο στην περιοχή.
Στην καποδιστριακή περίοδο, αρχίζουν δειλά- δειλά κάποιες συντονισμένες ενέργειες και προγραμματίζονταν Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια σχολεία .Παράλληλα συγκροτείται διοικητικός εκπαιδευτικός μηχανισμός και στο κεντρικό του επίπεδο ευρίσκεται ο Γραμματέας Δημόσιας Παιδείας [Υπουργός].
Στην περιφέρεια διοριζόταν προσωρινοί διοικητές και έκτακτοι επίτροποι. Σε τοπικό επίπεδο ήταν οι Δημογέροντες και διορίσθηκαν <<ΕΦΟΡΟΙ>> των σχολείων. Όσοι φυσικά είχαν τις γνώσεις, και την δυνατότητα να ανταποκριθούν σε τέτοιου είδους καθήκοντα. Άλλωστε, οι απαιτήσεις της εποχής ήταν μειωμένες ενώ η διδακτέα ύλη περιοριζόταν στην γραφή και ανάγνωση μόνο.
Η Βοιωτία εντάχθηκέ στο νέο ιδρυμένο κράτος μόλις το 1829 και ο Ιωάννης Καποδίστριας τοποθέτησε ως πληρεξούσιο τοποτηρητή όλης της Στερεάς, τον αδελφό του Αυγουστίνο. Ο άλλος αδελφός του Κυβερνήτη ο Βιάρος προεδρεύει της επιτροπής για την απογραφή της Στερεάς, αλλά οι κάτοικοι δεν συνεργάζονται και η απογραφή στην περιοχή, δεν ολοκληρώνεται .

ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΑΧΩΒΑ

Η ΑΡΑΧΩΒΑ - η ΡΑΧΩΒΑ όπως την αποκαλούσαν τότε από τον Δεκέμβριο του 1830 είχε ήδη έτοιμο το πρώτο Δημόσιο Πρωτοβάθμιο σχολείο, για τους μαθητές της περιοχής.
Υπήρχε ακόμη πρόβλεψη, για να στεγάσει 40 μαθητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ενώ για την πρωτοβάθμια είχε δυνατότητα στέγασης 200 μαθητών. Οι δυνατότητες του σχολείου ήταν σημαντικές για την εποχή, όταν οι μαθητές από όλη την περιοχή δεν ξεπερνούσαν τους 100.
Σχολικές εγκαταστάσεις η Αράχωβα απέκτησε, καθώς και σχολικούς εφόρους. Δεν είχε όμως δάσκαλο.
Ο δάσκαλος έφθασε τον απρίλιο του 1831 και ήταν ο 24χρονος Λειβαδίτης Δ. ΓΙΟΒΑΝΟΠΟΥΛΟΣ.
Όμως οι δυσκολίες ήταν δύσκολο να ξεπεραστούν .
Δάσκαλος και μαθητές δεν είχαν γραφική ύλη όπως αβάκια. Μαυροπίνακες, κιμωλίες.
Τότε οι κάτοικοι στάθηκαν αρωγοί της δημόσιας αδυναμίας. Διέθεσαν το 1/100 των τοπικών πόρων από όλα τα προϊόντα της περιοχής. Κυρίως κτηνοτροφικά και γεωργικά. Έτσι οι αδυναμίες ξεπεράστηκαν.

ΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΣΤΗΝ ΥΠΟΛΟΙΠΗ ΒΟΙΩΤΙΑ.

Την ΑΡΑΧΩΒΑ ακολούθησαν και οι άλλες πόλεις της περιοχής, όπως η ΔΑΥΛΕΙΑ , το ΔΙΣΤΟΜΟ , τα ΧΩΣΤΙΑ , το ΣΤΕΒΕΝΙΚΟ και η ΣΚΡΙΠΟΥ.
Η Θήβα επιλέγεται για έδρα δημοσίου πρωτοβάθμιου σχολείου 200 μαθητών. Τα έτη 1834 - 1836 η αντιβασιλεία επεξεργάζεται καινούργιο θεσμικό πλαίσιο για την δημόσια εκπαίδευση τριών βαθμίδων .
ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ - ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΚΑΙ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ.
Για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση προβλέπεται υποχρεωτική φοίτηση, με συμβολική καταβολή διδάκτρων από τους μαθητές, ενώ τα λειτουργικά τους έξοδα καλύπτονται από τους δήμους.
Μέχρι το τέλος του 19 αιώνα, στην Βοιωτία λειτουργούσαν τα κάτωθι πρωτοβάθμια σχολεία.
Στην Θήβα και στην Λιβαδειά, αρχικά τετρατάξια αρρένων και μετά το 1896 πεντατάξια.
Στο ΠΥΡΙ ΘΗΒΩΝ λειτούργησε μονοτάξιο αρχικά και από το 1839 διτάξιο.
Στην ΤΑΝΑΓΡΑ μονοτάξιο από το 1833.
Στο ΣΤΕΒΕΝΙΚΟ του δήμου ΟΡΧΟΜΕΝΟΥ και στο ΚΑΚΟΣΙ του δήμου ΘΙΣΒΗΣ μονοτάξια από το 1890.
Στο ΖΕΡΙΚΙ μονοτάξιο από το 1900.
Στην ΑΡΑΧΩΒΑ δημιουργείτε το πρώτο ιδιωτικό τετρατάξιο σχολείο αρρένων το έτος 1888.
Στην δεκαετία του 1900 απέκτησαν τα σχολεία τους και τα χωριά της περιοχής, ΣΧΗΜΑΤΑΡΙ - ΛΙΑΤΑΝΙ - ΚΛΕΙΔΙ - ΣΤΑΝΙΑΤΕΣ - ΧΛΕΜΠΟΤΣΑΡΙ -ΜΟΥΣΤΑΦΑΔΕΣ,Κ.Λ.Π.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΘΗΛΕΩΝ ΣΤΟΝ ΝΟΜΟ ΜΑΣ.

Η Βοιωτία απέκτησε τα πρώτα της δημοτικά σχολεία θηλέων στο τέλος σχεδόν του 19 αιώνα και στις αρχές του 20 .
Τα πρώτα δημιουργήθηκαν το έτος 1883.στην ΔΟΜΒΡΑΙΝΑ του δήμου ΘΙΣΒΗΣ, καθώς και στα ΒΑΓΙΑ ΚΑΖΝΕΣΙ του δήμου ΘΕΣΠΙΩΝ.
Μια δεκαετία και πλέον αργότερα το έτος 1892, δημιουργήθηκε το διτάξιο σχολείο των ΑΓΙΩΝ ΘΕΟΔΩΡΩΝ, το οποίο έγινε τετρατάξιο το επόμενο χρόνο 1893 καθώς επίσης μονοτάξιο στην ΔΑΥΛΕΙΑ του δήμου ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ.
Η πόλη των Θηβών απέκτησε το διτάξιο σχολείο των θηλέων το έτος 1892,το οποίο όμως αργότερα έγινε τριτάξιο και τελικά από το 1900 πλήρες. Στο ΠΥΡΙ το πρώτο δημοτικό σχολείο πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης δημιουργήθηκε το 1898 και στο ΚΑΠΑΡΕΛΙ το 1900.
Η Λιβαδειά απέκτησε επίσης το 1900 το τετρατάξιο σχολείο της το οποίο αργότερα έγινε πλήρες.
Το ίδιο έτος 1900 απέκτησε και ο ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ σχολείο θηλέων για τις μαθήτριες της περιοχής.

Η ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Το πρώτο δημόσιο γυμνάσιο δημιουργήθηκε στην ΛΙΒΑΔΕΙΑ στις αρχές του αιώνα.
Το δεύτερο γυμνάσιο στο νομό υπήρχε στην πόλη των Θηβών.


H EKΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας δεν μπορούμε φυσικά να μιλήσουμε για οργανωμένη εκπαίδευση στην Ελλάδα.
Μετά την απελευθέρωση και την σύσταση του Ελληνικού βασιλείου, δημιουργήθηκε η δημοτική εκπαίδευση με το Β.Διάταγμα της 6/18 Φεβρουαρίου 1834 και η μέση εκπαίδευση με δύο Β.Διατάγματα, αυτό της 31 Δεκεμβρίου 1836 και 12 Ιανουαρίου 1837.

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Η Δημοτική Εκπαίδευση ορίσθηκε επταετής και ήταν υποχρεωτική.
Στις επτά τάξεις διδασκόντουσαν τα μαθήματα΄΄΄
Στοιχεία της Ελληνικής γλώσσας, ανάγνωση, γραφή, αριθμητική, γνώση μέτρων και στιμών, ιχνογραφία, φωνητική μουσική, ως και στοιχεία της Ελληνικής ιστορίας, γεωγραφία, και πρακτικά μαθήματα κηπουρικής, μελισσοτροφίας, δενδροκομίας, και βομβυκοτροφίας.
Το προσωπικό των δημοτικών σχολείων αποτελούσαν οι Δημοδιδάσκαλοι και ήταν τριών κατηγοριών΄΄΄
1)Οι διδάσκαλοι σε επίπεδο νομού, οι οποίοι αμείβονταν με μισθό 100 δραχμών κατά μήνα,
2)Οι διδάσκαλοι δήμων, Α και Β τάξεως με 90 και 80 δραχμές αντίστοιχα και
3) Οι διδάσκαλοι Δήμων Γ τάξεως με μισθό 50 δραχμές μηνιαίως.

Οι διδάσκαλοι του Νομού έπρεπε να έχουν πλήρεις γνώσεις, ενώ οι δάσκαλοι Δήμων Α και Β τάξεως προσλαμβάνονται και με ολιγότερες γνώσεις, ενώ για τους δήμους Γ τάξεως οι διδάσκαλοι αρκούσε να γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση, λίγη αριθμητική, φωνητική μουσική, πρακτικές γνώσεις δενδροκομίας, κηπουρικής, μελισσοτροφίας,βομβυκοτροφίας και να εξηγούν την κατήχηση.
Αναλόγως των μαθητών που είχε κάθε δάσκαλος στην τάξη του, εδικαιούτο επί πλέον του μισθού του, 10 έως 50 λεπτά, που πλήρωναν οι γονείς. Σε κάθε δάσκαλο παραχωρείτο στέγη και γή τουλάχιστον 2 στρεμμάτων για επικαρπία.

Η ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΩΝ ΣΧΟΛΕΊΩΝ

Για την διοίκηση των δημοτικών σχολείων δημιουργήθηκε ένα πολύπλοκο σύστημα με τρεις επιθεωρητικές επιτροπές ως εξής .
1) Για τα σχολεία επιπέδου νομών την διοίκηση ασκούσαν ο Νομάρχης, ο Επίτροπος της επικρατείας, ο πρόεδρος του επαρχιακού δικαστηρίου, ένας ανώτερος κληρικός,ένας καθηγητής γυμνασίου, και 2 έως 4 δημότες.
2) Στα σχολεία των δήμων Α και Β τάξεως, την διοίκηση ασκούσαν ο Έπαρχος, ο Ειρηνοδίκης, ένας κληρικός, ένας δάσκαλος, και 2 έως 4 δημότες.
3) Στα σχολεία Γ τάξεως η διοίκηση ανήκε στον δήμαρχο, στον εφημέριο και 2 έως 4 δημότες.
Η διοίκηση των σχολείων μεριμνούσε για την εφαρμογή του νόμου της υποχρεωτικής φοίτησης των μαθητών, την συντήρηση των σχολείων,και είχε την ευθύνη για την διαχείριση των περιουσιακών στοιχείων εκάστου σχολείου. Στην δικαιοδοσία της ήταν η μέριμνα για τους άπορους μαθητές, η μετάθεση του διδακτικού προσωπικού, η πρόσληψη, ακόμα και η παύση του.
Η άσκηση από τις επιτροπές του δικαιώματος μετάθεσης και απόλυσης του διδακτικού προσωπικού δημοτικής εκπαίδευσης, είχε οδηγήσει σε τραγικές καταστάσεις.
Το έτος 1894, εξήντα χρόνια μετά την δημιουργία της δημοτικής εκπαίδευσης, επί συνόλου 3.256 δασκάλων, είχαν τεθεί υπό μετάθεση 1092 δάσκαλοι και είχαν απολυθεί 1421. Δηλαδή σημαντικότατο ποσοστό, πού άγγιζε το 45% των δασκάλων,... είχε χάσει την θέση του.
Η μη μονιμότητα των δασκάλων επιδρούσε αρνητικά στην απόδοσή τους, μια επίδραση που έφθασε ως τις μέρες μας, για τα το μη μόνιμο προσωπικό κάθε είδους.
Κάθε δάσκαλος εξαρτιόταν από την διάθεση κάθε κομματάρχη στα σχολεία του Νομού, στην επαρχία, και στον Δήμο.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες, η εξαθλίωση της δημοτικής παιδείας ήταν εξ αρχής δεδομένη, δεδομένης και της φτώχειας των Ελλήνων εποχής που αδυνατούσαν να καταβάλουν το μερίδιό τους για την συντήρησή της.
Ήδη από το 1895 το Ελληνικό κράτος είχε αντιληφθεί το αδιέξοδο στην δημοτική εκπαίδευση και με τον νόμο ΒΤΗΘ προχώρησε σε σημαντικές, που δίκαια πήραν την ονομασία τους
ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟΥ ΧΑΡΤΗ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
Σύμφωνα με τον νόμο αυτόν, για την ίδρυση δημοτικού σχολείου ήταν απαραίτητος ο αριθμός των 15 μαθητών, για τα <<κοινά σχολεία>> και ο αριθμός των 50 μαθητών, για τα << πλήρη σχολεία>>.
Ο όρος <<κοινά>> η <<πλήρη σχολεία>> καθιερώθηκε με τον ίδιο νόμο και καθοριζόταν από τον αριθμό των μαθητών και των τάξεων.
Τα πλήρη δημοτικά σχολεία διαιρούνται εις
1) Εις <<Μονοτάξια>>, αν υπηρετούσε σε αυτά ένας μόνο δάσκαλος και είχαν 50 έως 80 μαθητές.
2)Εις <<Διτάξια>> αν υπηρετούσαν δύο δάσκαλοι και οι μαθητές ήταν 81 έως 130.
3)Εις <<Τριτάξια>> με τρεις δασκάλους και 131 έως 200 μαθητές.
4)Εις <<Τετρατάξια>> με 4 δασκάλους και 201 έως 250 μαθητές.
5) Εις<<Πεντατάξια>> με 5 δασκάλους και 251 έως 300 μαθητές. Και
6)Εις<<Εξατάξια>> με 6 δασκάλους και 301 έως 360 μαθητές.

Mε τον ίδιο νόμο διορίσθηκαν και νέες διοικήσεις στα δημοτικά σχολεία, με έναν επιθεωρητή σε κάθε νομό και εποπτικό συμβούλιο, με πρόεδρο τον Αρχιεπίσκοπο της περιοχής, έναν Γυμνασιάρχη, έναν επιστάτη και έναν πολίτη.
Με τον νόμο αυτόν καθιερώθηκε η μονιμότητα των δασκάλων και έπαυσαν οι μικροκομματάρχες να αποτελούν τον εφιάλτη της εκπαίδευσης.
Μέσα σε μια πενταετία η επίδραση του νόμου για την δημοτική παιδεία ήταν εμφανής, και η επιχορήγηση των δήμων για τα σχολεία τους ήταν το σκαλοπάτι με το οποίο η δημοτική εκπαίδευση κυριολεκτικά ανέπνευσε.
Το κράτος μερίμνησε και για την μόρφωση του διδακτικού προσωπικού, συνιστώντας <<διδασκαλείο >>στην Αθήνα με τριμελές προσωπικό, με διευθυντή, και δύο καθηγητές, ένας εκ των οποίων ήταν απαραίτητος Ιερωμένος.
Ο διευθυντής του διδασκαλείου ήταν συγχρόνως και γενικός επιθεωρητής των σχολείων του κράτους και είχε την αρμοδιότητα να συστήσει εκθέσεις για όλο το διδακτικό προσωπικό.
Με τον νόμο 240 του 1914 <<περί διοικήσεως της εκπαιδεύσεως>> η φοίτηση στα δημοτικά σχολεία διαρκεί έξι (6) χρόνια, με υποχρεωτική συμφοίτηση αρρένων και θηλέων.
Με το απολυτήριο του Δημοτικού Σχολείου οι μαθητές εισέρχονται στην πρώτη τάξη του γυμνασίου με εισιτήριους εξετάσεις.
Η γλώσσα για τις 4 κατώτερες τάξεις ήταν η δημοτική και η απλή καθαρεύουσα, για τις δύο ανώτερες.
Στα δημοτικά σχολεία φοιτούν μαθητές που έχουν συμπληρώσει το έκτο 6 έτος της ηλικίας τους.
Σε κάθε δημοτικό σχολείο λειτουργεί σχολικός κήπος, όπου οι μικροί μαθητές συνηθίζουν στην καλλιέργεια διαφόρων κηπευτικών και δημιουργούν μεταξύ τους ανταγωνιστική άμιλλα, χρήσιμη για την ζωή τους.
Κάθε σχολείο έχει δικό του διευθυντή, που ορίζεται από τον επιθεωρητή. Τα μαθήματα γίνονται με βάση το πρόγραμμα του σχολείου, που έχει καταρτισθεί από το εκπαιδευτικό συμβούλιο και εγκριθεί με προεδρικό διάταγμα.
Σε κάθε σχολείο λειτουργούν τα σχολικά ταμεία και οι σχολικές επιτροπές, για την συντήρηση, θέρμανση, φωτισμό κ.λ.π.

ΜΕΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Σκοπός της μέσης εκπαίδευσης η Παρασκευή των μαθητών για ανώτερες σπουδές και συγχρόνως η απόκτηση των αναγκαίων γενικών γνώσεων για το κοινωνικό τους βίο και η διάπλαση χρηστών πολιτών.
Στην μέση εκπαίδευση υπήρχε το <<ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΧΟΛΕΊΟ>> και το <<ΓΥΜΝΑΣΙΟ>>.
Το Ελληνικό σχολείο αποτελούσε τον προθάλαμο του γυμνασίου, και υπήρχαν τρεις τάξεις σε αυτό και δίδασκαν τρεις <<Ελληνοδιδάσκαλοι>>.
Ο Ελληνοδιδάσκαλος της τρίτης τάξεως ήταν ο διευθυντής του σχολείου και έφερε τον τίτλο του <<ΣΧΟΛΑΡΧΗ>>.
Ο μισθός του ήταν 180 δραχμές μηνιαίως, ενώ του Ελληνοδιδασκάλου της δεύτερης τάξης ήταν 150 δραχμές και της πρώτης τάξης 120 δραχμές.


ΗΜΙΓΥΜΝΑΣΙΑ

Σε αντικατάσταση των ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΊΩΝ ιδρύθηκαν τα ΗΜΙΓΥΜΝΑΣΙΑ, τα οποία δεν ήταν αυτοτελή σχολεία, αλλά περιελάμβαναν τις δύο πρώτες τάξεις των εξατάξιων γυμνασίων και ακολουθούσαν το πρόγραμμά τους.
Τα ημιγυμνάσια ιδρύθηκαν ως προσωρινά σχολεία, με προοπτική μίας δεκαετίας (1929-1939) και να δημιουργηθούν στην θέση τους επαγγελματικές σχολές. Όμως η λειτουργία τους παρατάθηκε γιατί δεν υπήρχε το ανάλογο διδακτικό προσωπικό, για επαγγελματικά σχολεία όπου οι γνώσεις των διδασκόντων δεν ήταν αρκετές για να καλύψουν ανάγκες επαγγελματικής εκπαίδευσης.

ΓΥΜΝΑΣΙΑ

Σκοπός των Γυμνασίων ήταν η προπαρασκευή των μαθητών για ανώτερες επιστημονικές σπουδές.
Η φοίτηση στα γυμνάσια ήταν τετραετής, και στην πρώτη τάξη τους γίνονταν δεκτοί οι μαθητές που είχαν απολυτήριο του <<Ελληνικού Σχολείου>>, κατόπιν εισιτηρίων εξετάσεων.
Οι απόφοιτοι του γυμνασίου είχαν το δικαίωμα να εγγραφούν σε οποιαδήποτε σχολή του πανεπιστημίου κατόπιν εξετάσεων.
Το διδακτικό προσωπικό των Γυμνασίων αποτελούσαν πέντε καθηγητές, ένας μαθηματικός για όλες τις τάξεις, δύο καθηγητές για την διδασκαλία των κλασικών γλωσσών και των φιλολογικών μαθημάτων, ένας για την Γαλλική γλώσσα, την Γεωγραφία και την Ιστορία, και ένας για την φυσική Ιστορία, Φυσική, Χημεία, Ανθρωπολογία, και Φιλοσοφία.
Ο διευθύνων το γυμνάσιο είχε τον τίτλο του <<Γυμνασιάρχη>> και είχε μισθό 200 δραχμών και επιμίσθιο λόγω του τίτλου του 50 δραχμών.
Στα γυμνάσια τα μαθήματα ήταν΄ Αρχαία, Ελληνικά,Νέα Ελληνικά, Θρησκευτικά, Μαθηματικά,Φυσική, Χημεία, Κοσμογραφία, Φυσική Ιστορία, Γεωγραφία, Ιστορία, Φιλοσοφικά, μουσική, Ιχνογραφία, Υγιεινή,και Γυμναστική από καθηγητές πτυχιούχους πανεπιστημίου.
Για τις μαθήτριες λειτουργούσαν Γυμνάσια Θηλέων τα οποία είχαν κοινό οργανισμό και πρόγραμμα με τα γυμνάσια αρρένων.
Στις μικρές πόλεις τα γυμνάσια ήταν μικτά, μόνον όταν δεν υπήρχαν γυμνάσια Θηλέων.

ΑΝΩΤΑΤΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Η ανωτάτη εκπαίδευση παρείχετο στην Ελλάδα από δύο πανεπιστήμια. 1)<<του Εθνικού καποδιστριακού των Αθηνών>>και
2)του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης,καθώς και το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο των Αθηνών, την Ανωτάτη Γεωπονική σχολή Αθηνών και την ανωτάτη σχολή οικονομικών και Εμπορικών Επιστημών.
Η πρώτη ιδέα για την ίδρυση πανεπιστημίου στην χώρα μας, οφείλεται στην Αντιβασιλεία, η οποία με Βασιλικό Διάταγμα της 3ης Απριλίου 1833, προέβλεπε την δημιουργία Πανεπιστημίου και Ακαδημίας Επιστημών.
Αντί αυτών, ιδρύθηκε το 1835 το θεωρητικό και πρακτικό κατάστημα Χειρουργία, Φαρμακοποιίας και Ιατρικής, για τον υγειονομικό κλάδο.
Στις 31 Δεκεμβρίου 1836, εκδόθηκε νέο διάταγμα, καθώς και άλλα δύο, στις 14 και 22 Απριλίου 1837,έτος από το οποίο άρχισε να λειτουργεί (3 Μαίου 1837), το πρώτο Ελληνικό Πανεπιστήμιο, με την ονομασία <<Οθώνειο Πανεπιστήμιο). Μετά την έξωση του Όθωνα, πήρε την ονομασία << Εθνικό πανεπιστήμιο>>.
Από το έτος 1911 φέρει την ονομασία <<Εθνικό και καποδιστριακό πανεπιστήμιο>>.
Η δωρεά του ομογενούς Ιωάννη Δομπόλη από την Ήπειρο, μεγέθους 232.857 αργυρών ρουβλίων, για την ίδρυση πανεπιστημίου στην Αθήνα, διχοτόμησε το<< Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο>>,σε << Εθνικό Πανεπιστήμιο>> και το<<Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο>> ώστε να καλυφθεί, το τυπικό της
δωρεάς.
Το Εθνικό Πανεπιστήμιο περιελάμβανε την Ιατρική και την φυσικομαθηματική σχολή, ενώ το Καποδιστριακό, την θεολογική, Φιλοσοφική, και Νομική σχολή.
Στην ουσία ήταν Πανεπιστήμιο με κοινή διοίκηση και στεγαζόμενο στα ίδια κτίρια.
Από της ιδρύσεώς του, έως το έτος 1927-1928,ως φοιτητές εγγράφονταν απόφοιτοι γυμνασίου, η πρακτικού λυκείου, χωρίς εισιτήριους εξετάσεις.
Ο νέος οργανισμός του 1922, προέβλεπε εισιτήριους εξετάσεις, και πρώτο το Χημικό Τμήμα της φυσικομαθηματικής σχολής τον εφάρμοσε για το πανεπιστημιακό έτος 1924-1925.
Ακολούθησαν και τα υπόλοιπα τμήματα και το μέτρο γενικεύτηκε από το έτος 1927-1928.
Ο χρόνος φοίτησης ήταν 4 χρόνια για την Θεολογική, την Νομική, την Φιλοσοφική, την Φυσικομαθηματική και την οδοντιατρική σχολή, και 6 χρόνια για την Ιατρική σχολή.
Με την εισαγωγή του θεσμού των εισιτηρίων εξετάσεων οι σχολές ανέπνευσαν, και ο αριθμός των νέων φοιτητών, περιορίσθηκε στο 1/3.
Η στέγαση του πανεπιστημίου Αθηνών, ήταν αρχικά στην οικία του μηχανικού ΣΤ. ΚΛΕΑΝΘΟΥΣ στην οδό Θόλου, στην Βορειοανατολική πλευρά της Ακρόπολης.
Στις 2 Ιουλίου 1839 με πανελλήνια προσπάθεια κτίσθηκε από τον Δανό αρχιτέκτονα ΧΡΙΣΤΙΑΝΟ ΧΑΝΣΕΝ το κτίριο της οδού Πανεπιστημίου.
Το κτίσμα συμπληρώθηκε τελικά το έτος 1850, ενώ διασκευασθεί εσωτερικά και εξωτερικά το έτος 1864.
Οι ανδριάντες του Ρήγα Φεραίου και του Πατριάρχη του Ε έγιναν το 1871-1872, ενώ του Αδαμάντιου Κοραή και του Άγγλου μεγάλου Φιλέλληνα Γ. Γλάδστωνα το 1900, τέλος του Ιωάννη Καποδίστρια το έτος 1931.


Πηγές:

• Δημοτικό Σχολείο Σκούρτων. Ιστορία και παράδοση. Ευάγγελου Χ. Μίχα
• Αρχείο Παναγιώτη Α. Δριχούτη