Τρίτη 4 Μαΐου 2010

ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΗ ΜΕΛΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ

ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΗ ΜΕΛΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ

Αν πραγματευόμαστε εδώ μια ομάδα ποιητριών , αυτό το κάνουμε για να βγούμε από μια αμηχανία. Πρόκειται για προσωπικότητες , για τις οποίες και η συχνότητα και η αξιοπιστία των μαρτυριών είναι κακές , έτσι που η κατάταξή τους μέσα στην ιστορική ροή να μένει προβληματική.
Από την Κόριννα σώθηκαν μερικοί στίχοι (15D.5 PAGE), στους οποίους μαλώνει την Μυρτίδα, γιατί αρνήθηκε την γυναικεία της φύση και τόλμησε να συναγωνισθεί με τον Πίνδαρο . Η γλωσσική διατύπωση εννοείται καλλίτερα , αν ο αγώνας γινόταν ανάμεσα σε δύο σύγχρονους . Από αυτό μπορεί κανείς να χρονολογήσει την ποιήτρια Μυρτίδα, που καταγόταν από την Ανθηδόνα της βόρειας Βοιωτικής ακτής αν ο μουσικός της συναγωνισμός με τον Πίνδαρο ήταν πραγματικότητα ή ένα από τα πολλά φιλολογικοϊστορικά πλάσματα, αυτό είναι άλλο ζήτημα. Στον Πλούταρχο (Ελλην.Αιτ.40,300 f) η Μυρτίδα ονομάζεται ποιήτρια μελών. Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει μάλλον μονωδικά ποιήματα , και η Κόριννα που σύνθετε τέτοια θεωρείται μαθήτριά της. Παρ’ όλα ταύτα δεν πρέπει να αποκλειστεί εκτός από αυτά και ο χορικός λυρισμός, και η ιστορία για τον αγώνα με τον Πίνδαρο οδηγεί προς αυτήν την κατεύθυνση. Ο Πλούταρχος διηγείται , στο χωρίο που αναφέραμε , το περιεχόμενο ενός ποιήματος της. Ο λόγος ήταν για τον άτυχο έρωτα της ΄Όχνας με το αγνό νέο Εύνοστο , που πεθαίνει από τις διαβολές της. Αυτή είναι μία από τις πολυάριθμες Ελληνικές διασκευές του θέματος της γυναίκας του Πετεφρή, για εμάς όμως είναι μία αξιοσημείωτη ένδειξη για τον πλούτο της τοπικής παράδοσης σε ερωτικά θέματα, που αργότερα έδωσαν υλικό στην μεγάλη ποίηση.
Μπορούμε να σχηματίσουμε μία καλύτερη εικόνα για την ποίηση της Κόριννας της Ταναγραίας από τότε πού ένας πάπυρος από την Ερμούπολη (αρ. 251 p. 4D . 1 page ) μας επέτρεψε να επισκοπήσουμε μεγαλύτερες ομάδες στίχων. Εδώ έχουμε ένα κι αλλού γνωστό θέμα συναγωνισμού. Τα βουνά , ο Ελικώνας και ο Κιθαιρώνας, πιάστηκαν σε μουσικό συναγωνισμό , μπορούν να καθορίσουν ακόμα με ακρίβεια ότι το πρώτο βουνό τελείωνε το τραγούδι του με την ιστορία των Κουρήτων και του Δία βρέφους. Ύστερα οι Μούσες σαν ντόπιες που είναι , σε αυτές ανήκει η εποπτεία του αγώνα , βάζουν τους θεούς να ψηφίσουν .
Ο Κιθαιρώνας νικά , και ο Ελικώνας ένας δύστροπος νικημένος , θυμώνει και πετά βράχους.
Ένα δεύτερο μέρος του παπύρου πληροφορεί πώς ο Μάντης Ακραιφνίας καθησυχάζει με ευχάριστα νέα τον Ασωπό , που ανησυχεί για τις κόρες του. Μεγάλοι θεοί τις θεώρησαν άξιες της αγάπης τους , και θα γίνουν προμάμες ισχυρών γενών. Ύστερα ο Ακραιφνίας, που φανταζόμαστε ότι βρίσκεται στην υπηρεσία του Πτώου Απόλλωνα, διηγείται πώς έφτασε σε αυτό το αξίωμα.
Ότι άλλο ξέρουμε για την ποίηση της Κόριννας, όλα αφορούν Βοιωτικούς θρύλους και μάλιστα τόσο τα γνωστά γνωρίσματα όσο και τα τοπικά περιορισμένα.
Τραγούδησε τον πόλεμο των Επτά εναντίων της Θήβας και τον φόνο της Τευμησικής αλεπούς από τον Οιδίποδα, ο οποίος ήταν στην Βοιωτία ήρωας διαφόρων αφηγημάτων. Ο Ηρακλής δεν μπορούσε να λείπει , και ένα ποίημα ήταν αφιερωμένο στον πιστό του βοηθό Ιόλαο. Εκεί που φτάνουμε σε λεπτομερειακά στοιχεία , βρίσκουμε στενό σύνδεσμο προς μία πλούσια τοπική παράδοση.
Εδώ φαίνεται να αποτελεί εξαίρεση ένα ποίημα Ορέστας, από τον οποίο σώζονται ο τίτλος και η αρχή σε ένα πάπυρο,
( Α Ρ. 250 p.5 Β. D. 2 PAGE ).
Ο λόγος είναι για την ανατολή του φεγγαριού , η τελευταία λέξη όμως αναφέρεται στην Επτάπυλη Θήβα, και μπορούμε να θεωρήσουμε βέβαιο ότι και εδώ υπήρχε μια συσχέτιση με τα τοπικά , προφανώς μέσα από την λατρεία, του Απόλλωνα.
Σε ένα απόσπασμα (2 D 4 page) νόμιζαν πως διάβαζαν ότι η Κόριννα περηφανευόταν για τα ωραία γεροία , που τα διηγούσε στις Ταναγραίες της. Η λέξη ξαναγυρίζει στον Αντωνίνο Liberalis (25) σαν τίτλος ενός έργου της Κόριννας. Θέλησαν να την ερμηνεύσουν σαν ιστορίες γριών, τάχα ότι η Κόριννα είχε ονοματίσει έτσι τα τραγούδια της με χαριτωμένων ειρωνεία. Τώρα όμως ένας πάπυρος (οχ.ραρ 23, 1956, αρ. 2370) 2 δίνει τον τύπο Fεροια, που επομένως πρέπει να τον εισαγάγουμε και τον Αντωνίνο. Δεν ξέρουμε τι σημαίνει, γλιτώσαμε όμως από λίγη ψευτοσοφία. Στο καινούργιο απόσπασμα η Κόριννα μιλά με υπερηφάνεια για την ποίησή της και την επιτυχία της. Η Τερψιχόρα την έχει εμπνεύσει, και η Τανάγρα χαίρεται τα τραγούδια της.
Λεπτομερειακή ανάλυση των όσων σώζονται έδειξε πως δεν είναι σωστό να ταυτίζεται η γλώσσα της Κόριννας με την Βοιωτική διάλεκτο της πατρίδας της. Καθαρά εμφανίζονται και στοιχεία της κοινής Ελληνικής ποιητικής γλώσσας. Ο Βοιωτικός χρωματισμός είναι οπωσδήποτε φανερός, πιο φανερός βέβαια για εμάς στην ορθογραφία, η οποία ήδη προσδιορίζεται από την εφαρμογή μιας φωνητικής γραφής. Η σύγκριση με τις επιγραφές δείχνει ότι το κείμενο της Κόριννας πήρε ανάμεσα στα 225 και 175 π.χ. την μορφή με την οποία έφθασε έως εμάς.
Αν με αυτόν τον τρόπο είμαστε σε θέση να σχηματίσουμε μια υποφερτή εικόνα για την ποίηση της Κόριννας, ωστόσο η χρονολόγησή της θέτει ένα δύσκολο πρόβλημα. Δεν έχουμε για αυτήν την ποιήτρια, που στην μεταγενέστερη αρχαιότητα γνώρισε αρκετή φήμη, ώστε κάποιος την έσπρωξε μέσα στον Αλεξανδρινό κανόνα των εννιά μεγάλων λυρικών, και από αυτήν ονομάτισε ο Οβίδιος την κεντρική μορφή των ερωτικών ελεγειών του, καμιά μαρτυρία που να φτάνει πριν από τον 1ο αιώνα π.χ. Οι μεγάλοι Αλεξανδρινοί γραμματικοί δεν ασχολήθηκαν με αυτήν προφανώς κάποιος από τους διαδόχους τους εξέδωσε τα ποιήματα της σε πέντε βιβλία. Αυτή η ανησυχητική διαπίστωση επιτρέπει δύο ερμηνείες.
Μπορούμε να φαντασθούμε ότι η Κόριννα έγραψε περίπου στην εποχή του Πινδάρου, για πολύ καιρό όμως η παράδοσή της έμενε τοπική, ώσπου στην μεταγενέστερη Ελληνιστική περίοδο ο πρωτόγονος τρόπος της αφήγησής της και η ιδιοτυπία της γλώσσας της, τράβηξε θαυμαστές. Η δεύτερη λύση, πού τον τελευταίο καιρό αντιμετωπίσθηκε σοβαρά, υποστηρίζει την ριζοσπαστικά όψιμη χρονολόγηση της ποιήτριας στην εποχή γύρω από το 200 π.χ. Απόλυτα κριτήρια δεν διαθέτουμε φαινομενικά παράλληλα με άλλους ποιητές δεν δίνουν κανένα αποτέλεσμα.
Η μετρική της Κόριννας είναι απλή, όπως και ολόκληρο το ύφος της. Στροφές εξάστιχες ή πεντάστιχες συγκροτούνται από Ιωνικά ή χοριαμβικά δίμετρα. Η χρησιμοποίηση των τελευταίων μοιάζει προπάντων με ό,τι συμβαίνει στα μεσαία έργα του Ευριπίδη, αυτό όμως δεν δίνει κανένα στήριγμα, γατί και οι δύο ποιητές μπορεί να έχουν αντλήσει από λαϊκούς τύπους. Αν και υιοθετούμε την άποψη για την τοποθέτηση της Κόριννας στα χρόνια του Πινδάρου , ωστόσο τα επιχειρήματά μας δεν είναι πολύ ισχυρά . Η Σούδα λέγει ότι η Κόριννα ήταν μαθήτρια της Μυρτίδας και ακόμα και το πώς ο Δίας έκαμε γυναίκα του την Ήρα, το οποίο εδώ υποθέτει μία σχέση με την Τελέσιλλα. Οπωσδήποτε μπορούμε σύμφωνα με αυτό να της αποδώσουμε ένα ποίημα για τους γάμους του θεϊκού ζευγαριού.
Η Βοιωτία και η Πελοπόννησος, όχι όμως η Αττική μας προσφέρουν ονόματα ποιητριών , που η ανάμνησή τους κράτησε πολύ. Αυτό δείχνει μία διαφορετική , πιο ελεύθερη , θέση της γυναίκας , από ότι ξέρουμε ότι συνέβαινε στην Αθήνα. Η Σικυώνα η γειτονική πόλη της Κορίνθου, είχε την Πράξιλλά της , πού μπορούμε να την θεωρήσουμε σχεδόν σύγχρονη της Τελέσιλλας. Δύσκολα μπορούμε να συλλάβουμε την προσωπικότητά της. Έδειξαν όμως βιασύνη όσοι ήθελαν να την κάμουν εταίρα. Την ανάμνησή της την τιμούσαν, και ο πατριώτης της ο Λύσιππος τον 4ο αιώνα, έχυσε το άγαλμά της σε χαλκό. Έχουμε ένα στίχο (1D) από ένα διθύραμβό της που είχε τίτλο Αχιλεύς. Ότι η Πράξιλλα σύνθεσε διθυράμβους με αφηγηματικό περιεχόμενο, είναι πιθανόν το ότι ο στίχος, στον οποίο κάποιος ψάλλει την σκληρή καρδιά του Αχιλλέα, είναι εξάμετρος, αυτό είναι βέβαια παράξενο.
Τρεις εξάμετροι σώζονται από ένα ποίημα Άδωνις (2D).
Σε αυτούς ο νεκρός Άδωνις , όταν τον ρωτούν στον Άδη ποια ήταν τα πιο όμορφα πράγματα πού άφησε στην γη, ονοματίζει μαζί με τον ήλιο και το φεγγάρι διάφορους καρπούς (και σικύους και μήλα).
Στην αρχαιότητα αυτό το θεωρούσαν σαν έκφραση ιδιαίτερης απλοϊκότητας και ταίριασαν την παροιμιακή φράση. Ηλιθιώτερος του Πραξίλλης Αδώνιδος. Είναι πιο πιθανό ότι με αυτό ήθελαν να κοροϊδέψουν την Πράξιλλα, παρά να δείξουν ότι η ίδια ήθελε να παρουσιάσει ανόητο τον Άδωνη. Από τα Αττικά σχόλια που πραγματευθήκαμε παραπάνω, απέδωσαν στην Πράξιλλα την συμβουλή του Άδμητου για την καλή συντροφιά (14 D), καθώς και την σύσταση να προσέχουμε τον σκορπιό, που παραμονεύει κάτω από κάθε πέτρα (20 D).
Τα σχόλια αυτά είναι τραγούδια του κρασιού (παροίνια), και αυτό δεν σημαίνει τίποτα άλλο παρά ότι μερικά ποιήματα της τα περίλαβαν στα συμποτικά .

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου