ΠΕΡΙΗΓΗΤΕΣ

Του ΧΕΝΡΙ – ΜΠΕΛ . Β Γραμματέα της Γαλλικης Πρεσβείας ( 1874) .

Χωρίς να αφήσουμε το σκονισμένο δρόμο, πλησιάζουμε στην Πάρνηθα και το έδαφος γίνεται πιο ασβεστολιθικό, εύκολα καλλιεργήσιμο με αργιλώδες υπόστρωμα. Προσφέρεται δηλαδή για την παραγωγή δημητριακών, ενώ οι βιομηχανικές καλλιέργειες θα μπορούσαν να καταλάβουν τα βαθιά σημεία στη μέση της κοιλάδας. Εδώ και κει, λεπτές λουρίδες, με στάχυα διακόπτουν τη μονότονη θλίψη του τοπίου.
Συναντάμε λίγους χωρικούς που σπρώχνουν ένα αδύνατο κακομοιριασμένο γαϊδουράκι φορτωμένο με ένα σακί σιτάρι. Είναι η δεκάτη. (1) που πάνε να παραδώσουν στις κρατικές αποθήκες, ένας άδικα υπολογισμένος και αυθαίρετα επιβαλλόμενος φόρος που ευθύνεται αρκετά για την θλιβερή κατάστασή της γεωργίας στην Ελλάδα. Μόνο κατά το μεσημέρι και αφού περάσαμε από τα χωριά Σπαήδες, Δρίτσα, και Μπράτσι, με αρβανίτικο πληθυσμό, φθάσαμε τελικά στην περιοχή της Αρχαίας Τανάγρας και μάλιστα στο χώρο που ήταν η πόλη.
Σε αρκετά μεγάλη περίμετρο διακρίνονται καθαρά τα υπολείμματα των τειχών της αρχαίας πόλης, αν και πολλά σημεία τους εξαφανίζονται μέσα στις καλλιέργειες και στους αμπελώνες. Στο εσωτερικό αυτού του μεγάλου περιβόλου, ανακαλύπτουν καθημερινά τεράστιες ποσότητες κεραμικών, όπως και τάφους μέσα στους οποίους αναπαύονται αυτά τα υπέροχα ειδώλια από χρωματισμένη τερακότα, ή πλαστικότητα και η χάρη των οποίων έχουν αφήσει έκθαμβους τους ειδικούς. Αυτές τις μικρές φιγούρες τις έχυναν αρχικά σε καλούπι και στη συνέχεια τις τελειοποιούσαν δουλεύοντάς τις με το δάχτυλο ή με την σμίλη. Παριστάνουν, σχεδόν πάντα, καλοντυμένες γυναικείες μορφές, με βεντάλια στο χέρι και κομψό καπέλο. Είναι όλες τόσο τέλειες, που έχουν όλη τη χάρη ενός πίνακα εκ του φυσικού. Βγαίνουν από τα βάθη του τάφου όπου έμειναν πάνω από 3.500 χρόνια, με όλη την φρεσκάδα και την λάμψη των χρωμάτων τους. Αλλά, δυστυχώς, ο αέρας γρήγορα τις χλωμιάζει. Στην Αθήνα τις πληρώνουν με χρυσάφι και πολλές φορές αυτά τα ειδώλια που μόλις και φθάνουν τα δεκαπέντε εκατοστά, ξεπερνούν σε τιμή τα ωραιότερα μαρμάρινα αγάλματα. (2).
Όσο και αν ο ενθουσιασμός είναι κάπως υπερβολικός, δεν μπορεί κανείς να αρνηθεί πως αποτελούν μια μορφή της Ελληνικής Τέχνης η οποία μας ήταν άγνωστη ως τώρα. Η κερδοσκοπία παίρνει και δίνει, και συναντάμε πολλά άτομα που ανασκάπτουν τα αμπέλια τους, αναζητώντας τους πολύτιμους τάφους. Οι καλές, ωστόσο, ανακαλύψεις είναι σπάνιες . Αυτά που βγάζουν συχνά από τη γη είναι πολύ παλιά χοντροφτιαγμένα κεραμικά των οποίων η αξία δεν καλύπτει τα έξοδα της ανασκαφής. Έτσι απορρίπτουμε την πρόταση ενός αγρότη να σκάψει μπροστά μας και με δικά μας έξοδα , φυσικά, το έδαφος του χωραφιού του. (3)

(1) Δεκάτη Ο ίδιος φόρος ίσχυε και κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας.
(2)Την περίοδο των περιηγήσεων του Belle είχαν αρχίσει να βγάζουν, κατά σωρούς , από τα αρχαία νεκροταφεία που είχαν ανακαλύψει στη μικρή Βοιωτική πόλη ΤΑΝΑΓΡΑ , μικρές πήλινες μορφές, συνοδούς των νεκρών, που έγιναν γρήγορα γνωστές και περιζήτητες. Κυρίως απεικόνιζαν γυναίκες (Ταναγραίες κόρες) με ένδυμα περιπάτου, όρθιες ή καθιστές και σπάνια νέους (βλ.χρ.τσούντα, ό.Π.,σσ.442,443).
(3)Η αρχαιοκαπηλεία κυρίως μετά το ανοσιούργημα του Ελγίνου οργίαζε στην Τουρκοκρατούμενη Ελλάδα. Αγγλογάλλοι επίσημοι (Sedastien Fauvel), περιηγητές (Choiseul Couffier), οι ειδικοί απεσταλμένοι (Lusieri) συναγωνίζονταν στην αρπακτικότητα των αρχαίων αριστουργημάτων. Η Αθήνα, το Άργος, η Αίγινα και η Φιγάλεια ήταν στις προτιμήσεις τους (βλ. κ. Σιμόπουλου, Ξένοι ταξιδιώτες στην Ελλάδα 1810-1821,Αθήνα 1975, τ, Γ2, σς.572-582). Αλλά και μετά την απελευθέρωση οι διάφορες Ελληνικές κυβερνήσεις ελάχιστο ενδιαφέρον έδειξαν για την προστασία της αρχαίας κληρονομιάς .

O XΕΝΡΙ – ΜΠΕΛ , Β Γραμματέας της Γαλλικής Πρεσβείας στην Αθήνα, ταξίδεψε το 1874 σε ολόκληρη την Βοιωτία. Ερευνητικός και ανήσυχος, με μεγάλες γνώσεις της αρχαίας Ιστορίας ο Μπέλ περιέγραψε στο γαλλικό περιοδικό Le Tour bu Monde 1876/2 τις εντυπώσεις του από το ταξίδι αυτό. Η αναλυτική και γλαφυρή περιγραφή των πόλεων και των χωριών που πέρασε ο Μπέλ, καθώς και οι αναφορές του στην διαχρονική πορεία του Ελληνισμού από την αρχαιότητα έως και την περίοδο αυτή, αποτελούν ένα σημαντικό ντοκουμέντο για την Βοιωτία και τους κατοίκους της του περασμένου αιώνα.

ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΑΝΑΓΡΑ
Η Τανάγρα με την σημαντική της ιστορία προσέλκυσε το ενδιαφέρον των ξένων περιηγητών που επισκέπτονταν την χώρα μας κυρίως τον 18ο και 19ο αιώνα.
Ο Άγγλος περιηγητής William m. Leake, βρέθηκε στην Ελλάδα για μια ολόκληρη πενταετία.
Κατά την διάρκεια των Ναπολεόντειων πολέμων σε μυστική στρατιωτική και διπλωματική αποστολή. Ανήσυχος και ερευνητικός ο Leake συνδύασε την αποστολή του με την έρευνα και την περιήγηση. Το υλικό που συγκέντρωσε από τα ταξίδια του το κυκλοφόρησε σε 10 βιβλία.
Τον Ιανουάριο του 1806 ο Leake προερχόμενος από την Αθήνα έφθασε στο Δήλεσι και στα χωριά της Ταναγραϊκής.
Αντιγράφουμε από το βιβλίο του κείμενο που αφορά τη Τανάγρα.

31 Ιανουαρίου 1806
Αφού έστειλα τις αποσκευές μου με φορτηγά ζώα στο Σχηματάρι, ακολούθησα το δρόμο προς τον Εύριπο στις 8.25 και στις 9.25 έφτασα στο Δήλεσι, χωριό με 5-6 μονάχα σπίτια και ερειπωμένη εκκλησία χωρίς σκεπή, με λίγα λείψανα Ελληνικής Αρχαιότητας.
Όθεν το ιερόν και το πολύχνιο Δήλιον ήταν το σύγχρονο χωριό Δήλεσι.
Ανηφορίσας την στενή αλλά καλά καλλιεργημένη κοιλάδα από το Δήλεσι, σε 35 λεπτά είμαι σε πηγή νερού και δεξαμενή, από όπου ιχνηλατούνται κατάλοιπα υδραγωγείου προς την κατεύθυνση του Δήλεσι.
Από αυτού σύντομα μπήκα σε ανοιχτή περιφέρεια καλώς καλλιεργημένη και σε 27 λεπτά έφτασα στο χωριό Σχηματάρι. Τρία μίλια νότια αυτού είναι η Γκριμάδα. Πιθανώς όνομα σύγχρονου χωριού αυτού, αλλά τώρα δοσμένο στα ερείπια Ελληνιστικής πόλεως, ασφαλώς της Τανάγρας και η οποία φαίνεται να διατήρησε μερικά ίχνη του Ομηρικού της ονόματος Γραία στην παρούσα προσφορά.
1η Φεβρουαρίου 1806
Από το Σχηματάρι για την Ανδρίτσα και Θήβα, ο δρόμος ακολουθεί την αριστερή όχθη του Λάρη, με κατεύθυνση παράλληλη προς την οροσειρά του Σωρού.
Στις 8.20 στο χωριό Μπράτσι, είναι στα ριζά του βουνού , προς τα αριστερά.
Στις 8.44 στο χωριουδάκι Καπανδρίτι, είναι προς τα δεξιά σε απόσταση 1.5 μιλίου.
Στις 9.08 εφτάσαμε στην Ανδρίτσα, χωριό με 10-12 σπιτιών. Τα οποία σχηματίζουν αυτό πού στα βόρεια τμήματα της Ευρωπαϊκής Τουρκίας καλείται Παλάγγα ήτοι. Τετράγωνο περίκλυσμα σπιτιών με όλες τις πόρτες και τα παράθυρα να ανοίγονται προς τα μέσα και με μια μοναχική πόρτα, ώστε όλο να αποτελεί καλοφτιαγμένο φρούριο. Στην απέναντι πλευρά της βουνοσειράς που βλέπει προς το βουνό σωρό κείται το χωριό Βλωχός, λιγότερο από ένα μίλι απόσταση και αποτελούμενο από τρείς με τέσσερις οικογένειες.
Αυτού συναντήσαμε το δρόμο από Κάλαμο στη Θήβα πέρα του Βλωχού 12 λεπτά, οι Σπαχήδες είναι ένα μίλι δεξιά…